Hoe om te gaan met het horen van stemmen?

Intro

Na 25 jaar ervaring in de GGZ heb ik, Peter Oud, sinds 2012 mij meer verdiept in het horen van stemmen, de Maastrichtse benadering, mede omdat ik in de GGZ werkte en zelf stemmen hoorde, verraste deze benadering mij. Ik schaamde mij dat ik mij de inzichten en werkwijze vanuit deze benadering niet eerder eigen had gemaakt. Sindsdien heb ik geleerd om mensen die stemmen horen en hier last van ondervinden, te faciliteren, hier mee om te leren gaan.

Sinds mei 2020 hebben Dirk Corstens en ik het plan opgepakt om in Alkmaar een Stemmenpoli langzaam aan op te zetten. In de behandeling starten wij met het Maastrichtse interview. Middels het interview krijgt niet alleen de interviewer maar ook de stemmenhoorder inzicht, waarom hij/zij stemmen is gaan horen en wat hij/zij hieraan kan doen. Het doel is het horen van stemmen voor een ieder begrijpelijker te maken. Uiteindelijk formuleren de stemmenhoorder en wij samen een persoonlijke diagnose. Indien de stemmenhoorder in behandeling is, heeft het de voorkeur dat de eigen behandelaar bij dit proces aanwezig is, Coaching on the job.

Daarnaast verzorg ik, samen met stemmenhoorders en Dirk Corstens, psychiater, een 4-5 daagse training ‘Stemmen horen begrijpelijk maken’, voor hulpverleners.

Samen met stemmenhoorders verzorg ik presentaties, workshops met betrekking tot het horen van stemmen.

Als u mij wilt consulteren voor lezingen of workshops, wilt deelnemen aan een training / compagnie training, kunt u contact met me opnemen via e-mail: peter.oud.tc@ziggo.nl.

Als vragen heeft m.b.t. individuele behandeling op de Stemmenpoli in Alkmaar verwijs ik u naar het volgende tabblad.

Visie

Wij zijn in de Westerse cultuur merendeel opgegroeid met het idee dat stemmen horen een symptoom van een psychiatrische ziekte is. Dit blijkt een misvatting te zijn. Veelal kregen mensen die stemmen horen, de boodschap dat ze een ernstige ziekte hebben, zoals bijvoorbeeld schizofrenie. Binnen de GGZ worden stemmen als auditieve hallucinaties gezien, terwijl het stemmen horen een menselijke variatie blijkt te zijn net zoals homoseksualiteit, heteroseksualiteit, linkshandigheid en rechtshandigheid dat blijk te zijn. Nog niet zo heel lang geleden werden deze variaties in Nederland ook als afwijking gezien, terwijl stemmenhoorders gewoon stemmen horen. Dit is vergelijkbaar met homoseksualiteit, waarbij mannen van mannen houden. Als je dit accepteert dan is er geen probleem en kun je er mee leren omgaan.

In onze cultuur hebben wij het stemmen horen niet goed begrepen. Hier zien wij het als een ongewone ervaring, die makkelijk leidt tot het zoeken naar een ongewone verklaring en daardoor al gauw gemystificeerd wordt. Romme en Escher, de grondleggers van deze benadering, beschrijven nog andere verklaringsmodellen.

Naast het biomedische- en psychologische verklaringsmodel heb je bijvoorbeeld ook religieuze-, metafysische-, reïncarnatie-, parapsychologische- en transpersoonlijke psychologische verklaringsmodellen. Dit zijn verklaringsmodellen vanuit de eigen cultuur.

Hulpverleners zijn veelal niet geschoold om met de stemmen van stemmenhoorders om te gaan. Zij hebben leren denken vanuit 1 of 2 verklaringsmodellen en trachten stemmenhoorders, veelal onbewust, hun verklaringsmodel op te dringen. Daarnaast werd ons, hulpverleners in de psychiatrie geleerd dat als je stemmen bespreekbaar maakt, het stemmen horen toe zou nemen en de kans bestaat dat de stemmenhoorder psychotischer wordt. Onderzoek van Romme en Escher (1989) en ruime praktijkervaringen hebben inmiddels aangetoond dat dit een misvatting is. Met 50 jaar aan onderzoek, zijn er wel hypothese, maar is er nog geen biomarker gevonden, dat het horen van stemmen duidt op een hersenziekte. Dat er een relatie is met stemmen horen en een trauma wordt binnen de GGZ sinds kort erkend (2010). Mensen die een trauma mee maken, hebben 2,8 keer zoveel kans om stemmen te gaan horen (Read, van Os, e.a, 2005). Genen en stofjes in het lichaam kunnen een rol spelen, maar we weten het niet, er is nog geen bewijs gevonden. Wij gaan er vanuit dat ieder mens psychisch kwetsbaar is, het afhankelijk is wat je hebt meegemaakt en hoe je ermee omgaat.

Sinds 2017 is de Generieke Module Stemmen Horen gepubliceerd. https://www.ggzstandaarden.nl/generieke-modules/stemmen-horen.

De Maastrichtse benadering is hierin opgenomen als mogelijk behandelaanbod. Hieraan kun je zien dat binnen de GGZ positieve verschuivingen optreden en dat stemmenhoorders inmiddels iets te kiezen hebben. Op dit moment bieden GGZ-organisaties de Maastrichtse benadering niet of nauwelijks aan. Als de Maastrichtse benadering niet beschikbaar is, is de kans klein dat deze behandelmethoden door de hulpverlener wordt aangeboden.

In onze GGZ praktijk begeleiden wij stemmenhoorders die binnen de reguliere zorg niet of moeilijk terecht kunnen m.b.t. het leren

omgaan met stemmen en/of bij wie eerdere behandeling tot onvoldoende resultaat heeft geleid. De Stemmenpoli in Alkmaar, streeft er naar overbodig te worden. Wij hopen uiteindelijk dat stemmenhoorders binnen hun eigen regio terecht kunnen, zij ook daar de Maastrichtse benadering aangeboden krijgen. Dit jaar, 2023 wil Stichting Weerklank in samenwerking met de Stemmenpoli Alkmaar, GGZ Ecademy en de ontwikkelaar Inbrain gebruiken om een elearning 'Stemmen horen begrijpelijk maken', te ontwikkelen. Deze voor iedere hulpverlener, stemmenhoorder, naaste gratis beschikbaar komt. Wij hopen dat deze kennisoverdracht bijdraagt aan een beter begrip, en een minder stigmatiserend benadering.

Stemmenhoorders zijn veelal mensen die moeite hebben om te gaan met hun emoties. Veelal overspoelende emoties t.g.v. traumatische gebeurtenissen waarin ze zijn vastgelopen. Zij schamen zich en/of voelen zich mogelijk schuldig en hebben vaak

onvoldoende voor zichzelf op leren komen. Ze ervaren een omgeving die het fenomeen stemmen horen niet goed begrijpt en daarmee weinig uitnodigt om over stemmen te praten. De laatste jaren heb ik me gespecialiseerd in het omgaan met stemmen en me met name verdiept in de Maastrichtse benadering, (Romme, Escher, 1989) omdat deze benadering een herstelgerichte werkwijze is en behandelperspectief biedt.

Wij richten ons binnen de Stemmenpoli Alkmaar, op het behandelen van mensen die stemmen horen en hier moeite mee hebben.

Maastrichtse benadering

Stemmen horen, een psychotisch verschijnsel of een bijzondere ervaring?

Uit onderzoek blijkt dat stemmen horen niet alleen voorkomt bij mensen met de diagnose schizofrenie, maar ook bij andere psychiatrische aandoeningen, zoals een dissociatieve stoornis, depressie of persoonlijkheidsproblematiek (Honig et al, 1998). Uit bevolkingsonderzoek blijkt, dat tussen de drie en negentien procent van de bevolking het verschijnsel stemmen horen, kent uit eigen ervaring (Beaven e.a., 2011). Er zijn mensen die stemmen horen en daar goed mee om kunnen gaan, niet-ziek zijn en geen psychiatrische patiënt worden (4 procent). In de GGZ hebben wij veelal te maken met een groep cliënten met een ernstig psychiatrische aandoening die psychotische ervaringen beleven. In de psychiatrie wordt stemmen horen ook wel geduid als akoestische of auditieve hallucinaties. Zij hebben betrekking op de gehoorfunctie. Men spreekt van bevelshallucinaties als iemand denkt stemmen te horen en er gehoor aan moet geven omdat ze een dwingende boodschap afgeven. Hallucinaties behoren in de GGZ net als wanen tot psychotische verschijnselen. Tot op heden heeft niemand in de reguliere GGZ een afdoende verklaring voor deze verschijnselen (Vandereycken, 2011; De Kroon, 2010). Romme en Escher beschrijven in hun boek (Omgaan met stemmen horen, 1999) een 8-tal verklaringsmodellen, denkkaders.

Vandaar dat het belangrijk is om gericht aandacht aan bijzondere ervaringen te besteden en hier niet direct een oordeel over te vellen en je te beperken tot je eigen referentiekader. Een denkkader wat ook slechts voortkomt uit de eigen cultuur. Aansluiten bij de beleving van de cliënt en de betekenis die de stemmenhoorder er aan geeft, kan helpend zijn om met de stemmenhoorder op zoek te gaan welk denkkader voor betrokkene het meest passend is en hiermee te voorkomen dat een zienswijze tot chronische problemen leidt waarmee tevens een stigma wordt bestreden.

Wetenschappelijke verantwoording.

Prof. Dr. M.A.J. Romme en dr. A.D.M.A.C. Escher hebben ruim vijfentwintig jaar onderzoek gedaan naar het fenomeen stemmen horen. Zij kwamen in 1989 in contact met stemmenhoorders die geen behandeling zochten. Het waren mensen die goed functioneerden, de stemmen een plaats in hun leven hadden gegeven en met de stemmen hadden leren omgaan. Zij ontdekten dat de stemmen heel persoonlijk zijn. De ervaringen met stemmen en stemmen horen, kunnen per persoon verschillen en hebben vaak te maken met problemen of traumatische ervaringen en de daarbij behorende (overspoelende) emoties waar mensen niet mee om kunnen gaan. Romme en Escher concludeerden dat stemmen horen een relatie heeft met de levensgeschiedenis. Later is dit door ander onderzoek (Read, van Os, Morrison & Ross, 2005) bevestigd. Hoewel Romme en Escher dit 30 jaar geleden aantoonden, werd dit niet zonder slag of stoot geaccepteerd. In 2010 (Stemmen horen, I. Sommer) leek het verband tussen stemmen horen en trauma begrepen te zijn.

Romme en Escher ontwikkelden een benaderingswijze die gericht is op het anders om leren gaan met stemmen. De werkwijze stemmen horen onderscheidt drie fasen welke richting geven aan het herstelproces. De verwarringsfase (de stemmenhoorder wordt overweldigd door de stemmen) de organisatiefase (de stemmenhoorder gaat op zoek naar een manier om met de stemmen om te gaan) en de stabilisatiefase (er is een redelijk evenwicht opgebouwd met de stemmen). Interventies worden afgestemd op de fase waarin de stemmenhoorder zich bevindt.

Afgelopen 30 jaar hebben Romme en Escher veel onderzoek gedaan naar hoe om te gaan met stemmen.

Zij hebben vele artikelen en 3 boeken geschreven (Stemmen horen accepteren, Omgaan met stemmen; Leven met stemmen).

Over hun 3e boek, ’Leven met stemmen’: Een nieuwe benadering van de ervaring stemmen horen, geeft ons ook nieuwe kennis en leidt tot het stemmen horen accepteren en begrijpelijk maken. Voor het succes van deze benadering vormen de 50 verhalen in dit boek het bewijs.

In deze benadering gaat de aandacht voornamelijk uit naar het maken van een stemmenanalyse, het begrijpelijk maken van een dergelijke ervaring als stemmen horen.